Ronde Tafel Sessie – De gevel in transitie

De Gevel Verdwijnt! Met die woorden opende vermaard architect Winy Maas van MVRDV de beurs GEVEL 2018. Een schrikbeeld? Welnee, het bleek slechts een teaser. Wat hij bedoelt, is dat de traditionele gevel zoals we die decennialang kennen, zal verdwijnen. En in die transitie zitten we al midden in. Althans, dat is de conclusie van de experts in gevelbekleding tijdens de Ronde Tafel Sessie van Facade360. We zoomen in op de laatste trends en stippen ook nog even de recente gevelbranden aan. Vanzelfsprekend passeert ook het thema circulair bouwen de revue met als aanjager onder meer het Urban Mining Collective.

Marcel Ligthart, Milin Panelen & Profielen

Brandclassificatie
Als gevolg van de vele gevelbranden de laatste jaren, met als tragisch uitschieter die van de Greenfell Tower in Londen, constateert Marcel Ligthart van Milin Panelen & Profielen zichtbaar meer vraag naar materialen met hogere brandclassificaties. “Het brandgedrag van gevels is inderdaad een hot item,” ziet ook Lex de Haan van Dörken Benelux. “Maar er heerst nog veel onbekendheid over dit thema. Vaak worden materialen aan en in de gevel apart bekeken, terwijl het Bouwbesluit duidelijk voorschrijft dat de brandclassificatie voor de totale gevelconstructie aangetoond moet kunnen worden. En dat verandert de zaak. Het is geen optelsom. Architecten zijn daar vaak niet van op de hoogte. Hier ligt een schone taak voor ons allen om de markt daarover te informeren.” Stephan Rogge van Outdoor Wood Concepts ziet dat juist als kans voor fabrikanten. “Bouwen wordt steeds complexer en er komen steeds weer nieuwe gevelmaterialen bij. Architecten kunnen onmogelijk overal van op de hoogte zijn en zullen advies vragen bij fabrikanten. Door als fabrikant hier dan direct op in te pikken met brandreactietesten en –rapporten van de volledige gevelopbouw kunnen we de sector naar een hoger niveau tillen.”

Stephan Rogge, Outdoor Wood Concepts

Schoorsteeneffect
Stephan Rogge vervolgt: “Ook wij worden dagelijks geconfronteerd met cowboys. Gevelbekleding is meer dan planken zagen en schaven….. Hoe is de gevel opgebouwd? Hoe zit het met de brandclassificatie van de volledige opbouw? Als een architect zich vervolgens laat informeren door een degelijke fabrikant die wel de attesten op orde heeft, koopt hij wél een bepaalde vorm van zekerheid.” Marcel Ligthart: “Die kans zien wij ook. En pakken we ook door te innoveren, producten te ontwikkelen met hogere classificaties en testen te laten uitvoeren van een volledige gevelopbouw. Door alle gevelbranden van de laatste jaren is hier toch extra aandacht voor.” Volgens Remco Baartmans van Alumet is het verhaal van de gevelbrand bij de Greenfell Tower verkeerd gebracht in de media. “De toegepaste gevelplaat – een sandwichpaneel met PE-kern – was volgens de media de grote boosdoener. Maar er was veel meer mis. De hele constructie liet te wensen over. Ook bleek er geen enkele thermische onderbreking aanwezig te zijn met als gevolg een schoorsteeneffect achter de gevel. Kortom, allemaal zaken die, als je in Nederland gewoon het Bouwbesluit volgt, niet hadden gemogen. Composietfabrikanten stoppen nu heel veel energie om dat duidelijk te maken.”

Remco Baartmans, Alumet

3D gevel
Als gevolg van de vele gevelbranden worden gebouwen in het Midden-Oosten met PE-gevelbeplating nu massaal omgebouwd naar sandwichpanelen met A2-kern, zegt Remco Baartmans. “Ten eerste is het heel erg kostbaar en ten tweede wordt de in mijn ogen prima FR-beplating volledig geskipt. Ze gaan naar compleet onbrandbaar. Daar spelen wij op in door ook anodisatie op een composiet beplating te kunnen aanbieden. A2 was voorheen een probleem, maar hebben we opgelost, zodat we nu ook A2 kunnen batch-anodiseren. Het gebeurt niet veel, is echt wel een niche. De meeste composietfabrikanten willen of op coil anodiseren of blijven bij natlaksystemen. Wij hebben echter baat bij andere trends in de bouw, vooral als het gaat om duurzaamheid en truth to materials, materialen waar – na eventuele bewerking – de natuurlijke uitstraling blijft behouden. Een anodiseerlaag gaat tachtig jaar of langer mee én doet geen afbreuk aan het karakter van het aluminium. En als we kijken naar kleuren, dan werd enkele jaren geleden in de gevelbouw ruim 95% blank geanodiseerd, tegenwoordig is het 70% kleur.” Lex de Haan kan dat beamen en zegt: “Ook wij zien een toenemende vraag naar folies in een bepaalde kleur vooral vanwege de populariteit van een open gevelbekleding. Er wordt meer en meer gekozen voor een open gevelbekleding. Of anders gezegd; de gevel wordt steeds meer driedimensionaal.” Rudi Vandevoort van BestBend: “We krijgen de meest bijzondere aanvragen om gevelprofielen in een bepaalde radius te brengen en zodoende inderdaad een 3D gevel te realiseren.”

Tom Janssens, Oxyplast

Individuele touch
Volgens de heren aan tafel zit er tegenwoordig dus veel meer variëteit in gevels dan tien jaar geleden. “We krijgen steeds meer specifieke vragen,” zegt Tom Janssens van Oxyplast. “Zeker ook naar eigenschappen toe. Denk aan super durable- en anti-graffiti poeders, maar ook elastische poeders, zodat producten na het coaten gebogen / vervormd kunnen worden.” Edo Kegel van FirmoLin: “Ook wij krijgen de meest uiteenlopende vragen. Van oorsprong is houtmodificatie bedoeld om de levensduur en stabiliteit van het hout te verbeteren, maar ons proces leent zich voor zoveel meer. We kunnen ook andere eigenschappen van hout veranderen en afstemmen op de behoefte van de gebruiker en de architect de vrijheid geven een individuele touch aan te brengen.” Remco Baartmans: “Ik heb de indruk dat er bij de architect meer bewustzijn is om tijdloos te bouwen. Ontwerpen zijn vaak erg fraai. Ik zie nu gebouwen verrijzen waarvan ik denk dat ze over dertig, veertig jaar nog steeds heel fraai zijn. Dat was wel eens anders.” De sector was ook wel stilgevallen, meent Stephan Rogge. “De laatste jaren zijn er heel veel gevelmaterialen bijgekomen, aluminium, hout, pvc. Deze materialen hebben zitten knabbelen aan de marktdominantie van baksteen. Maar op een bepaald moment is ook de baksteenindustrie wakker geworden. Er zijn nu veel meer variaties in formaten, verbanden, et cetera.” Dat geldt eigenlijk voor alle gevelmaterialen, zegt Marcel Ligthart. “Ook wij merken veel meer vraag naar specifieke kleuren en structuren. Voorheen hadden we vier kleuren in het assortiment, nu kan bijna alles; parelgrijs, cappuccinowit, et cetera. Fabrikanten hoeven geen ‘nee’ meer te verkopen op iets basaals als kleur.”

Lex de Haan, Dörken Benelux

Nieuwe initiatieven
Lex de Haan: “Behalve als esthetische schil is de gevel ook steeds meer ‘drager’ van allerlei nieuwe initiatieven. Op de gevelbeurs in Rotterdam presenteerden vele exposanten allerlei PV-initiatieven. Dat was echt opvallend. Energiesystemen aan de gevel zijn in de eerste plaats bedoeld om rendement te behalen, maar stimuleren vooral ook het ‘groene’ imago.” Dergelijke initiatieven zijn gebaat bij uniformiteit in de achterconstructie, stelt Edo Kegel. “Ook dat is wel een trend die momenteel gaande is. Door uniformiteit in de achterconstructie te creëren dat een gebouw meteen wind- en waterdicht maakt, heeft de architect alle vrijheid in de keuze voor een (esthetische) buitenschil. Het geeft gebouweigenaren ook de mogelijkheid om zich op termijn eens een ander uiterlijk aan te meten.” Lex de Haan: “Als de mogelijkheid bestaat om van esthetische schil te kunnen veranderen, betekent dat wel dat de eisen voor onder meer de brandclassificatie uit de achterliggende constructie gehaald moet worden.” Het veranderen van gedaante past volgens Remco Baartmans ook wel in de trend van circulair bouwen. “Iedereen praat erover, maar (bijna) niemand realiseert het. Het Urban Mining Collective is wel een partij die gelooft in circulariteit en stelt dat een circulaire economie geen extra geld hoeft te kosten, maar juist geld moet opbrengen. Ze laten de sloop op een bijzonder manier plaatsvinden waardoor bijna alles gerecycled en opnieuw verkocht kan worden. Grote partijen hebben zich reeds geconformeerd aan het collectief.”

Edo Kegel, FirmoLin

Circulair bouwen
Een van de resultaten van het Urban Mining Collective is onder meer een volledig circulaire baksteen, te koop voor dezelfde prijs als een nieuwe baksteen. Of wat te denken van oude kabelgoten? Ze worden uit een gebouw gehaald, gemixt met nieuwe kabelgoten en zo eigenlijk compleet opnieuw gebruikt. “Ze hebben een andere insteek genomen, die blijkbaar ook heel succesvol kan zijn,” zegt Remco Baartmans. “Het zijn visionairs die niet iets optimaliseren, maar de business kantelen en opnieuw insteken. Heel interessant.” Tom Janssens: “Het is ook realistisch omdat de grondstofprijzen blijven stijgen. Je zal op den duur naar andere oplossingen toe moeten, anders is het niet meer houdbaar. Bij ons in de fabriek komen ze ook de restanten uit onze poederproductie ophalen. Als je een poeder bakt in de oven, ontstaat een kunststof die je in een bepaalde vorm kan gieten waarmee je mooie dingen kunt doen. Het gaat wel om producten waar niet veel kracht op uitgeoefend kan worden.” Remco Baartmans: “Door op een andere manier naar gebouwen en gevels te gaan kijken, ontstaan hele mooie dingen. En iedereen kan er een goede boterham aan blijven verdienen.” Edo Kegel plaatst wel een kanttekening: “Ik zie de logistiek wel als bedreiging om naar volledig circulair bouwen te gaan. Het vereist een enorme logistieke operatie om een gebouw te strippen, de materialen naar een depot te brengen, et cetera. Daar wordt nog wel eens aan voorbij gegaan. Als je iets twee keer zo lang gebruikt, is het vaak gunstiger dan wanneer je iets twee keer gebruikt. Waarom wordt een product in een bepaalde branche vaker voorgeschreven of gebruikt? Of juist niet. Het kan ook een uitwas zijn van een hele andere beslissing.”

Rudi Vandevoort, BestBend

Kwaliteitsborging
De druk op innovaties zal volgens Rudi Vandevoort altijd blijven bestaan. “Hoe kun je producten hergebruiken en opnieuw inzetten?” Edo Kegel: “Of opnieuw als grondstof gebruiken voor een ander product. Ik verwacht dat het nooit helemaal circulair zal worden. Recycling is ook een goede oplossing.” Marcel Ligthart: “Wat dat betreft speelt het Bouwbesluit, dat inderdaad eisen stelt aan de recyclebaarheid, een product als kunststof in de kaart.” Tom Janssens: “Wij merken dat er veel meer wordt gekozen om een gevel te maken die twintig of vijfentwintig jaar meegaat en er gedurende die periode ook picobello blijft uitzien. Er wordt tegenwoordig echt wel geïnvesteerd in heel dure poeders om geen kleurverschil te krijgen. Daar was jaren geleden geen vraag naar. Een gebouw van tien jaar oud, is vaak al helemaal verweerd. Dat trekt op niks. Overigens heeft zo’n dure poeder slechts een uiterst beperkt effect op het budget van een project, maar een zeer grote impact op de uitstraling.” Lex de Haan verwacht dat met de wet op kwaliteitsborging die eraan zit te komen het in Nederland toch wel zal veranderen. “Grote projectontwikkelaars gaan keihard garanties vragen aan hun leveranciers.” Tom Janssens: “Wij merken dat die tendens er alleen maar is als er economische redenen zijn of als de eigenaar van het gebouw daar specifiek om vraagt.” Dan worden er inderdaad andere keuzes gemaakt, weet ook Remco Baartmans. “Een mooi voorbeeld is de parkeergarage bij het Amphia Ziekenhuis in Breda. De gevel zou aanvankelijk worden uitgevoerd in verzinkt en gelakt staal totdat de aannemer werd gevraagd twintig jaar garantie te geven. Het hele project werd vervolgens geanodiseerd. Ik hoop dat die trend doorzet,” lacht Remco. Rudi Vandevoort: “Zeker voor de gevelbouw krijgen we veel meer anodisatie-aanvragen dan vroeger. Dat is echt opvallend.”

De transitie van de gevel is dus in volle gang. De sector is boeiender dan ooit tevoren, zo blijkt maar weer uit het enthousiasme van de deelnemers aan deze Ronde Tafel Sessie. De heren aan tafel geven hieronder ieder een korte toelichting op de laatste innovaties en ontwikkelingen binnen hun eigen vakgebied.

Anodiseren
Remco Baartmans van Alumet: “De afgelopen jaren hebben we het aantal tinten uitgebreid van de traditionele 9 naar 24 kleuren. En twee jaar geleden zijn we begonnen met alle kleuren ook geborsteld aan te bieden. Vooral omdat we merken dat er een toenemende vraag is naar glans en structuur. Ook relatief nieuw is het anodiseren en etsen van meerdere kleuren op één paneel; Panelox. Een populair product vooral ook in het buitenland, zoals Azië, het Midden-Oosten en Rusland, waar opvallende kleuren worden gevraagd. Hier in West-Europa zijn gebouwen over het algemeen wat meer ingetogen.”

Houten gevels
Stephan Rogge van Outdoor Wood Concepts: “Wij hebben 200 details laten uitwerken door een ingenieursbureau, specifiek rond aansluitdetails en correcte ventilatie van onze houten gevelbekleding. Als je fabrikant bent of pretendeert dat je fabrikant bent, betekent dat je ook die informatie moet kunnen overbrengen aan de verwerker. Wij gaan veel verder dan het louter schaven van planken. Wij zijn dus volop bezig met het uitwerken van die technische details en bijbehorende brandreactietesten. Op productniveau is Ventiwood® een absolute meerwaarde voor de gevelbouw. Het vervangt het typische dubbel-lattenwerk voor verticale gevelbekleding door slechts één lat die bovendien is voorgeboord én voorzien van ventilatiesleuven. Dat maakt het ook aanzienlijk sneller in montage.”

Poeders
Tom Janssens van Oxyplast: “We zijn druk bezig met het steeds verder verbeteren van de UV-weerstand van onze poeders. Daarnaast produceren we poeders met specifieke eigenschappen om bijvoorbeeld steriele coatings te realiseren. Ideaal voor leuningen, deurklinken etc. in openbaar toegankelijke gebouwen of waar een hoge hygiëne wordt gevraagd, zoals in ziekenhuizen. Een zilverlaag in de coating zorgt ervoor dat het oppervlak na vastpakken ‘automatisch’ wordt gesteriliseerd. Alle metalen onderdelen in de openbare ruimtes in de gemeente Hasselt worden voorzien van deze coating. Daarnaast hebben we ook een nieuw wit ontwikkeld, dat tot 15% meer licht reflecteert. Kortom, we zijn steeds meer bezig met maatwerk.”

Houtmodificatie
Edo Kegel van FirmoLin: “We houden ons bezig met houtmodificatie. Hout modificeren is het veranderen van de houteigenschappen. Duurzaamheid en dimensiestabiliteit staan daarbij voorop. Dan kom je voor 95% in buiten timmerwerk en gevelbekleding. Maar het FirmoLin proces leent zich voor veel meer. Het is een techniek waarin je verschillende recepturen kan laden en ook andere houteigenschappen kan veranderen en afstemmen op de specifieke behoefte, bijvoorbeeld het verbeteren van de isolatiewaarden.”

Buigen
Rudi Vandevoort van BestBend: “De machines die we gebruiken om (gevel)profielen te buigen, zijn in veertig jaar niet veranderd. Toch blijven we voortdurend innoveren, automatiseren en structureren. Zo zijn we bezig met nieuwe technieken om bijvoorbeeld de radius steeds weer kleiner te kunnen maken. Door het gevelprofiel onder druk te zetten, de stuit en rek uit te stellen, kunnen we hele gekke dingen doen in de gevelbouw. Iedereen kan buigen. Wij onderscheiden ons in unieke vormen.”

Kunststof panelen
Marcel Ligthart van Milin Panelen & Profielen: “We zijn voortdurend bezig met folie-innovaties. Folies op PVC die beter bestand zijn tegen vocht en warmte. Maar ook met toevoegingen in PVC waardoor het materiaal beter bestand is tegen temperatuurinvloeden. Ging een PVC voorheen bij 65 graden Celsius bollen of buiten, tegenwoordig is dat pas vanaf 85 graden Celsius. Daarnaast flirten we met authentieke materialen op een kunststof drager, zoals echte steenkorrels op PVC. Het monteert makkelijker en je hebt toch de uitstraling van echte steen. Tot slot lanceren we dit jaar twee nieuwe producten; Wood Design en Modern Wood. Beide een PVC met een houtlook.”

Folies
Lex de Haan van Dörken Benelux: “Zoals gezegd is er toenemende vraag naar open, 3D gevormde gevels. Dat betekent dat onze folie dus ook steeds meer in het zicht komen. Daar hebben wij de productie op afgestemd, zodat we flexibeler kleinere batches in kleur kunnen maken. Ook blijven we voortdurend investeren in het verhogen van de UV-weestand van onze folies, waardoor steeds grotere openingen in de gevel mogelijk zijn.”